ΟΙ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΣΚΡΟΥΤΕΗΠ - C.S. LEWIS

ΕΠΙΣΤΟΛΗ V

ΑΓΑΠΗΤΕ ΜΟΥ ΓΟΥΟΡΜΓΟΥΝΤ,

Είναι κάπως απογοητευτικό να περιμένει κανείς μια εμπεριστατωμένη αναφορά πάνω στο έργο σου και αντ’ αυτού να λαμβάνει μια ασαφή ραψωδία όπως αυτή του τελευταίου σου γράμματος. Λες πως είσαι εκστατικός από χαρά επειδή οι Ευρωπαίοι ξεκίνησαν άλλον ένα από τους πολέμους τους. Βλέπω πολύ καλά τι σου έχει συμβεί. Δεν είσαι εκστατικός, μάλλον μεθυσμένος είσαι. Διαβάζοντας ανάμεσα στις γραμμές του εντελώς ασυνάρτητου απολογισμού σου σχετικά με την άυπνη νύχτα του ασθενούς σου, μπορώ να ανασυγκροτήσω τη δική σου διανοητική κατάσταση με αρκετή ακρίβεια. Για πρώτη φορά στην καριέρα σου γεύεσαι τη μέθη αυτή που είναι η ανταμοιβή για όλους μας τους κόπους – την αγωνία και τη σύγχυση της ανθρώπινης ψυχής – κι αυτό σε χτύπησε κατακέφαλα. Δε μπορώ να σε κατηγορήσω. Δεν περιμένω σοφία από νέους. Ανταποκρίθηκε ο ασθενής σε κάποιες από τις εικόνες τρόμου  του μέλλοντος που του έδειξες; Εργάστηκες στο να του θυμίσεις κάποιες από τις καλές παλιές μέρες; Κάποιοι υπέροχοι κόμποι αγωνίας στο στομάχι του δημιουργήθηκαν;⁽¹⁾ «Έπαιξες ωραία το βιολί σου»; Λοιπόν, ξέρεις, είναι πολύ φυσικό. Αλλά να θυμάσαι καλά, Γουόρμγουντ, ότι οι υποχρεώσεις προηγούνται της διασκέδασης. Αν αυτή η από μέρους σου αυτό-ικανοποίηση οδηγήσει σε απώλεια του θηράματος, θα βρεθείς να παρακαλάς αιώνια γι’ αυτή τη γουλιά από το κρασί της επιτυχίας που τώρα γεύεσαι. Αν, από την άλλη μεριά, με σταθερή και ψύχραιμη καθοδήγηση καταφέρεις να ασφαλίσεις την ψυχή του, τότε θα είναι δικός σου για πάντα – ένα ποτήρι γεμάτο μέχρι το χείλος από απόγνωση, απελπισία και σύγχυση, που θα μπορείς να φέρνεις στα χείλια σου και να πίνεις όσο συχνά θέλεις.⁽²⁾ Γι’ αυτό μην αφήσεις κανένα παροδικό ενθουσιασμό να σε αποσπάσει από την πραγματική δουλειά σου που είναι να υποσκάψεις την πίστη του και να εμποδίσεις την ανάπτυξη οποιασδήποτε αρετής. Δώσε μου χωρίς άλλο, πλήρη απολογισμό, στο επόμενό σου γράμμα, των αντιδράσεων του ασθενούς στον πόλεμο, ώστε να σκεφτούμε αν είναι πιθανότερο να κάνουμε περισσότερο κακό σ’ αυτόν (και καλό σε μας) αν τον οδηγήσουμε σε υπερβάλλοντα πατριωτισμό, ή να τον μετατρέψουμε σε διακαή και φλογερό ειρηνιστή.⁽³⁾ Υπάρχουν όλων των ειδών οι πιθανότητες. Εντωμεταξύ, πρέπει να σε προειδοποιήσω να μην ελπίζεις πάρα πολλά από ένα πόλεμο.

Φυσικά ένας πόλεμος είναι διασκεδαστικός. Ο άμεσος φόβος και το μαρτύριο των ανθρώπων είναι μια νόμιμη και ευχάριστη τόνωση για τους μυριάδες εργάτες μας που κοπιάζουν σκληρά.⁽⁴⁾ Όμως ποιο θα είναι το μόνιμο όφελος αν δεν το εκμεταλλευτούμε προκειμένου να κερδίσουμε ψυχές για τον Πατέρα μας Κάτωθεν;  Όταν βλέπω τα παροδικά μαρτύρια των ανθρώπων που τελικά μας διαφεύγουν, νιώθω σαν να μου επιτράπηκε να πάρω μια πρώτη γεύση ενός πλούσιου γεύματος και μετά να μου αρνηθούν το υπόλοιπο. Είναι χειρότερο από το να μην το είχα δοκιμάσει καθόλου. Ο Εχθρός μας, πιστός στις βάρβαρες μεθόδους Του όταν μας πολεμά, μας επιτρέπει να δούμε για λίγο τη θλίψη των αγαπητών Του μόνο και μόνο για να μας βασανίσει και να μας ταλαιπωρήσει – για να κοροϊδέψει την άσβεστη πείνα που μας δημιουργεί σ’ αυτή την παρούσα εποχή σύγκρουσης που έχουμε μαζί Του. Ας σκεφτούμε λοιπόν πώς να χρησιμοποιήσουμε μάλλον, παρά πως να ευχαριστηθούμε αυτόν τον Ευρωπαϊκό πόλεμο. Γιατί έχει κάποιες συγκεκριμένες τάσεις που, όπως είναι, δε μας ευνοούν καθόλου. Μπορεί να ελπίζουμε πως θα υπάρξει ένα μεγάλο ποσοστό αγριότητας και ακολασίας. Αλλά, αν δεν προσέξουμε, μπορεί να δούμε χιλιάδες να στρέφονται προς τον Εχθρό μας μέσα σ’ αυτή τη θλίψη, ενώ δεκάδες χιλιάδες που δε φτάνουν τόσο μακρυά, μπορεί ωστόσο να στρέψουν την προσοχή τους σε θέματα που είναι πολύ ανώτερα από τον εαυτούλη τους.⁽⁵⁾ Γνωρίζω ότι ο εχθρός μας δεν εγκρίνει όλα αυτά τα κακά σαν αιτίες για να στραφούν προς Αυτόν. Όμως εκεί είναι που γίνεται τόσο άδικος για μας. Δίνει βραβεία σε ανθρώπους που έδωσαν τις ζωές τους για σκοπούς  που μπορεί Εκείνος μεν να μην εγκρίνει όμως από την άλλη δέχεται ότι εκείνοι έκαναν με ειλικρίνεια αυτό που έκριναν σωστό με βάση τα όσα γνώριζαν.⁽⁶⁾ 

Σκέψου επίσης πόσοι άσκοποι θάνατοι λαμβάνουν χώρα σε ένα πόλεμο. Οι άνθρωποι σκοτώνονται σε μέρη όπου γνωρίζουν ότι μπορεί να σκοτωθούν κι έτσι, αν μάλιστα ανήκουν στο στρατόπεδο του Εχθρού μας, πάνε προετοιμασμένοι.⁽⁷⁾ Πόσο καλύτερα είναι για μας όμως όταν πεθαίνουν σε ακριβά νοσοκομεία ανάμεσα σε γιατρούς που ψεύδονται, νοσοκόμες που ψεύδονται, φίλους που ψεύδονται, όπως τους έχουμε εκπαιδεύσει υποσχόμενοι ζωή στον ετοιμοθάνατο, ενθαρρύνοντας την πίστη ότι η αρρώστια επιτρέπει απόλαυση και ικανοποίηση και ακόμη, αν οι εργάτες μας ξέρουν τη δουλειά τους, εμποδίζουν κάθε σκέψη να κληθεί ιερέας μήπως και αποκαλύψει στον ασθενή την αληθινή του κατάσταση!⁽⁸⁾ Και πόσο καταστροφική είναι για μας η συνεχής υπενθύμιση του επικείμενου θανάτου που ένας πόλεμος επιβάλλει στους ανθρώπους. Ένα από τα καλύτερα όπλα μας, η αγωνιστική και παθιασμένη κοσμικότητα, γίνεται άχρηστο. Σε ένα πόλεμο δεν υπάρχει κανείς άνθρωπος που να πιστεύει ότι θα ζήσει για πάντα.⁽⁹⁾

Γνωρίζω ότι ο Σκάμπτρη και κάποιοι άλλοι δαίμονες βλέπουν στους πολέμους μεγάλες ευκαιρίες για επιθέσεις στην πίστη, αλλά πιστεύω ότι τέτοιες απόψεις είναι μάλλον εξεζητημένες. Οι άνθρωποι του Εχθρού μας που κάνουν ανταρτοπόλεμο σε μας, έχουν όλοι πειστεί από Αυτόν ότι η θλίψη είναι το κυρίαρχο μέσον που χρησιμοποιείται σ’ αυτό που Εκείνος αποκαλεί Απολύτρωση. Έτσι λοιπόν, μια πίστη που καταστρέφεται από ένα πόλεμο ή ένα λοιμό δεν αξίζει και πάρα πολύ τον κόπο να καταστραφεί.⁽¹⁰⁾ Και εδώ αναφέρομαι στην παρατεταμένη θλίψη που ένας πόλεμος μπορεί να παράγει. Φυσικά, στο ακριβές σημείο κορύφωσης του τρόμου, του πένθους, ή του σωματικού πόνου, μπορεί να αρπάξεις τον άνθρωπό σου τη στιγμή που η λογική του προσωρινά αναστέλλεται. Αλλά, ακόμη και τότε, αν ζητήσει τη βοήθεια του Εχθρού, έχω ανακαλύψει ότι σχεδόν πάντα γίνεται αποδεκτός.⁽¹¹⁾

Ο στοργικός σου θείος,

ΣΚΡΟΥΤΕΗΠ.

(1). Ο ανθρώπινος νους έχει την τάση να ξεχνάει την πραγματικότητα του παρελθόντος, εστιάζοντας κυρίως στις «παλιές καλές μέρες» και αγνοώντας τις θλίψεις του παρελθόντος. Αυτό το εκμεταλλεύεται ο διάβολος κατάλληλα και σε κάθε καινούρια δύσκολη κατάσταση τείνει να μας θυμίζει «πόσο ωραία ήταν τα πράγματα κάποτε», με σκοπό να μας αποθαρρύνει και να μας αποκαρδιώσει. Ας θυμηθούμε τους Ισραηλίτες στην έρημο που, μπροστά σε κάθε καινούρια δυσκολία, ξεχνούσαν την καταπίεση και τη σκλαβιά της Αιγύπτου και θυμόνταν τα κρεμμύδια και τα πεπόνια. Γι’ αυτό ο απόστολος Παύλος έλεγε «τα μεν οπίσω λησμονών, εις δε τα έμπροσθεν επεκτεινόμενος». Ένα ανθρώπινο γνωμικό λέει: «Το παρελθόν έχει περάσει, το μέλλον είναι άγνωστο, εστιάσου στο παρόν και κάνε το καλύτερο που μπορείς.» Όσο θα κάνουμε το λάθος να αναπολούμε «τις παλιές καλές μέρες», τόσο περισσότερο θα γινόμαστε υποχείρια του πονηρού και θα οδηγούμαστε σε λανθασμένες κρίσεις και συμπεράσματα για το παρόν και το μέλλον μας.

(2). Ο πονηρός και οι εργάτες του, «τρέφονται» από την απόγνωση και την απελπισία μας. Μ’ αυτή την αλληγορική εικόνα εννοείται ότι όσο πιο πολύ ένας άνθρωπος φοβάται και απελπίζεται και τρομάζει, τόσο πιο πολύ ο εχθρός διασκεδάζει και απολαμβάνει την κατάστασή μας την οποία και περαιτέρω εκμεταλλεύεται προς το κακό μας.

(3). Ο διάβολος είναι πάντα των άκρων. Γι’ αυτό δεν τον νοιάζει αν κάποιος είναι ακραίος σε κάτι και από ποια μεριά της πλάστιγγας γέρνει, φτάνει να γέρνει. Οι ακραίες θέσεις πάντα οδηγούν – όσον αφορά τα πνευματικά – στην αίρεση, την ανισορροπία και τη διαμάχη με το «αντίπαλο άκρο». Αυτό πάντα εξυπηρετεί τα σχέδια του εχθρού. Η ρήση «Μη γίνεσαι υπερβολικά άγιος, γιατί να πεθάνεις;» που υπάρχει στις Παροιμίες φαίνεται να καταδεικνύει αυτό ακριβώς. Από την άλλη μεριά, ο Κύριος είναι Θεός ισορροπίας και τάξης, μέτρου και αρμονίας. Και έτσι πρέπει να είναι και οι πιστοί Του αν θέλουν να αποφεύγουν τις παγίδες του διαβόλου.

(4). Ο διάβολος και οι εργάτες του πάντα «τρέφονται» και διασκεδάζουν από τους πολέμους, τις διαμάχες, τις ταλαιπωρίες, τα μίση, τις θλίψεις μας. Πρέπει να το θυμόμαστε αυτό. Δεν υπάρχει κάτι που να διασκεδάζει περισσότερο και να τέρπει τους δαίμονες πιο πολύ από τα μεταξύ μας μίση που γεννούν κάθε κακό στις ζωές μας και στις κοινωνίες μας.

(5). Μερικές φορές (και όχι σπάνια) η θλίψη κι ο διωγμός έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που ο πονηρός επιδιώκει. Σε στιγμές κρίσιμες και δύσκολες είναι πιθανόν ο άνθρωπος να στραφεί στο Θεό, να αφήσει τα εφήμερα και καθημερινά και να αναρωτηθεί για τα αιώνια και το τι συμβαίνει μετά θάνατον. Ας θυμηθούμε το λαό του Ισραήλ που μέσα στη θλίψη και στην καταπίεση της Αιγύπτου εβόησαν προς το Θεό και Εκείνος τους έστειλε απελευθερωτή. Είναι γενικώς αποδεδειγμένο ότι μέσα στην καλοπέραση και την τρυφηλή ζωή ξεχνάμε το Θεό (ψυχή μου φάγε, πίε, ευφραίνου) αλλά μέσα στο διωγμό τον ξαναβρίσκουμε.

(6). Ο Θεός δεν κοιτάει τη δογματική τοποθέτηση, ούτε τη θεολογική γνώση, αλλά τη στάση της καρδιάς. Όπως έλεγε απόστολος Παύλος στους Ρωμαίους, «αν ένας εθνικός πράττει τα του νόμου (του Θεού) τότε νόμος έγινε σ’ αυτόν.» Από την άλλη μεριά, μεγαλύτερη κρίση θα λάβει αυτός που γνωρίζει τον (ηθικό) νόμο του Θεού και ονομάζεται «παιδί του Θεού» αλλά δεν τον πράττει.

(7). Ένας άνθρωπος που γνωρίζει ότι, εκεί που πάει (π.χ. στο μέτωπο) έχει πολύ μεγάλες πιθανότητες να πεθάνει, είναι πιο πιθανό να θελήσει να προετοιμαστεί κατάλληλα και να ετοιμάσει την ψυχή του για να συναντήσει το Θεό.

(8). Πολλές φορές στην προσπάθειά μας να απαλύνουμε τον πόνο ενός ετοιμοθάνατου, του λέμε ότι όλα θα πάνε καλά και να μην ανησυχεί και άλλα τέτοια. Φροντίζουμε, αν μπορούμε, να έχει τις μεγαλύτερες δυνατές ανέσεις και να περάσει όσο πιο καλά γίνεται τις τελευταίες του ώρες. Μήπως όμως αντί να φροντίζουμε για την άνεση του σώματος και των συναισθημάτων, θα ήταν καλύτερα να πούμε την αλήθεια και να βοηθήσουμε τον άνθρωπο να ετοιμαστεί για το αναπόφευκτο και να προετοιμάσει την ψυχή του για τη συνάντηση με το Δημιουργό;

(9). Όπως είπαμε και πριν, ένα τόσο κατακλυσμιαίο γεγονός όπως ένας παγκόσμιος πόλεμος, κάνει τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν τη ματαιότητα της ύπαρξης και την εφήμερη χρήση των υλικών αγαθών και να προετοιμαστούν για την αιωνιότητα.

(10). Ο Θεός μπορεί να δείξει έλεος και επιείκεια σε έναν άνθρωπο μέσα στη θλίψη του γιατί «γνωρίζει την πλάση μας και θυμάται ότι είμαστε χώμα». Μπορεί να καταλάβει έναν άνθρωπο και τον πόνο του όταν φτάνει στην έσχατη εξαθλίωση από τη θλίψη και πολλές φορές τα λόγια που ξεστομίζονται μέσα σε μια τέτοια κατάσταση ίσως και να τα παραβλέψει, αν ο άνθρωπος μέχρι τότε ήταν ευλαβής και πιστός σ’ Αυτόν.

(11). Παρόλο που στην κορύφωση του πόνου του ένας άνθρωπος χάνει τα λογικά του και μπορεί και να αρνηθεί το Θεό – πράγμα επικίνδυνο για την ψυχή του αν επιμείνει σ’ αυτή την άρνηση – αν ωστόσο, ακόμη και την τελευταία στιγμή ζητήσει συγχώρεση, έλεος και επιείκεια από τον Πανάγαθο, είναι βέβαιο πέραν πάσης αμφιβολίας ότι «σήμερα θα είσαι μαζί Μου στον παράδεισο».